Najczęściej w niemieckich wyrazach trafiająca się literą jest litera E, drugą pod względem częstotliwości – N. Najrzadziej w wyrazach spotykana jest litera Q. Zresztą, średnia częstotliwości powtarzania się liter jest niezależna od gatunku, w jakim tekst został napisany, czyli bez względu na to, czy to jest poezja, proza czy nawet techniczna instrukcja obsługi, częstotliwość występowania liter jest taka sama.
A takie pary liter jak ER i EN także często się powtarzają, zwłaszcza w końcówkach. Najczęściej występujące zestawienia trzech liter to SCH i DER.
Alfabet języka niemieckiego
Alfabet języka niemieckiego (niem. das deutsche Alphabet) obejmuje 26 zwykłych liter łacińskich i 3 litery z umlautem (Ä-ä, Ö-ö, Ü-ü) oraz specyficzną małą literę „ß“ r (niem. Esszett, po polsku wymawiamy „escet“). Zatem litery niemieckiego alfabetu są takie:
A/a: [a]
J/j: [jɔt]
S/s: [ɛs]
Ä/ä: [ɛ] lub A-Umlaut
K/k: [ka]
ß: [escet]
B/b: [bė]
L/l: [ɛl]
T/t: [tė]
C/c: [tsė]
M/m: [ɛm]
U/u: [u]
D/d: [dė]
N/n: [ɛn]
Ü/ü: [y] lub U-Umlaut
E/e: [ė]
O/o: [o]
V/v: [faʊ]
F/f: [ɛf]
Ö/ö:[ø] lub O-Umlaut
W/w: [vėː]
G/g: [gė]
P/p: [pė]
X/x: [iks]
H/h: [ha]
Q/q: [ku]
Y/y: ['ʏpsilɔn]
I/i: [i]
R/r: [ɛr]
Z/z: [tset]
Specyfika wymowy
Umlauty
ä = [ä]
das Mädchen
ö = [ö]
schön
ü = [ü]
die Küche, y = [ü] der Typ
Dyftongi
Ei = [ai]
ein, mein, sein, Rhein
Ey, ay w nazwach własnych też wymawiane jak [ai]
Heyne, Bayern
eu/äu = [oi]
die Leute, die Bäume, das Bräu
ie = [y]
die Liebe, das Bier
Spółgłoski
chs/x = [ks]
sechs, fix
z = [c]
das Herz , die Zeit, zwei
f/v = [f]
fragen, der Vater
s = [z] (dźwięcznie)
sagen, sieben, singen
ß = [ss] (bezdźwięcznie)
heißen, der Spaß
p, t, k są to spółgłoski aspirowane, a to znaczy, że trzeba je wymawiać z bardzo wyraźnym i mocnym przydechem: parken, Punkt, Galopp; Kind, Katze, danke; Thema, Tante, retten.
Inne osobliwości wymowy
e – zamknięte: lesen , die Erde, das Komitee, die Allee
ch – może być wymawiane twardo i miękko:
jak Ach dźwięk:
das Dach, das Buch
jak Ich dźwięk:
der Chirurg, ich, der Cherubin
jak [k] dźwięk:
der Charakter, der Chor
Państwo słusznie zauważyliście: po a, o i u wymawiamy twardo, przed i po i oraz e – miękko, na początku wyrazu najczęściej jak dźwięk [k]: Jesus Christus, der Charakter, das Chromosom, die Chronik, der Chlorkalk.
h po samogłoskach – niewymawiana, tylko wydłuża samogłoskę
sehen, froh
-ig – na końcu wyrazu = [ich]
richtig, wichtig
qu = [kw]
das Quadrat , die Quelle
sch = [sz]
die Schule, der Schnee
s przed p (na początku wyrazu) = [szp]
das Spiel, die Sprache
s przed t (na początku wyrazu) = [szt]
der Student, der Sturm
tsch = [cz]
Deutschland, tschüs, Tschechien, Tschernobyl
w = jak polskie [w]
die Wahl, das Wort
Wszystkie samogłoski podwojone i samogłoski przed h są wymawiane długo: das Meer, leer, fahren, lehren.
Samogłoski są wymawiane krótko przed spółgłoskami podwojonymi, przed ck i na końcu wyrazu: kommen, packen, die Blume.
Dźwięk [l] zawsze wymawiany jest miękko (bardziej miękko niż angielskie l). Wyjaśniam: koniuszek języka dotyka mniej więcej środka podniebienia twardego: laut, lachen, leben, die Liebe, lustig
Na końcu wyrazów dźwięk [sz] zawsze jest wymawiany twardo: kritisch, praktisch, solidarisch.